Gleby - Zintegrowana Platforma Edukacyjna (2024)

1. Czym jest gleba?

GlebaGleba to zwietrzała warstwa składająca się zokruchów skał, powietrza, wody, obumarłych szczątków organizmów, atakże żywych roślin, zwierząt igrzybów. Trudno znaleźć granicę pomiędzy jej składnikami, gdyż wzajemnie się przenikają. Gleba zawiera wodę ipokarm dla różnorodnych organizmów glebowych, które wniej żyją, ajednocześnie uczestniczą wprocesie jej tworzenia. Większość roślin jest ukorzeniona wglebie ikorzysta zwody, powietrza iinnych substancji, które wniej występują. Wiele zwierząt kopie wniej nory. Zgleby korzystają też ludzie, którzy uprawiają na niej rośliny dla własnych potrzeb.
Wglebie można wyróżnić kilka poziomówpoziomów:

• na powierzchni spoczywają nierozłożone szczątki roślin izwierząt;

• poniżej znajduje się próchnicapróchnica powstająca zrozkładu szczątków roślin izwierząt;

• głębiej leży warstwa wymywania, zktórej wsiąkająca woda opadowa wymywa różne substancje;

• jeszcze głębiej znajduje się warstwa, gdzie woda osadza to, co zabrała zwyższej warstwy – jest to warstwa wmywania;

• najniżej leży warstwa skały macierzystej, czyli tej, zktórej powstała gleba. Poniżej skały macierzystej znajduje się podłoże mineralne ipodłoże skalne.

ReRGA1tHEjoXt

Żyzność gleby, czyli zawartość związków potrzebnych organizmom do wzrostu irozwoju (składniki pokarmowe, woda, powietrze glebowe), zależy od wielu czynników. Najważniejsze znich to:

• zawartość próchnicy,

• wilgotność, temperatura iilość powietrza zawartego wglebie.

Żyzna gleba jest bogata wpróchnicę. Zawarte wniej związki są potrzebne roślinom do rozwoju. Między jej grudkami istnieją przestrzenie, wktórych znajdują się powietrze iwoda, również wykorzystywane przez rośliny iinne organizmy glebowe.

2. Organizmy glebowe

Dlaczego wogrodzie wciąż trzeba wykonywać wiele prac (jak nawożenie czy spulchnianie gleby), awlesie czy na łące wszystko dzieje się samo? Wglebie żyją tysiące organizmów, które uczestniczą wnieustannym procesie jej tworzenia.
Do zwierząt glebowych należą na przykład dżdżownice. Na pewno znasz te zwierzęta: mają wąskie, długie ciało podzielone na pierścienie. Nie mają nóg – poruszają się, kurcząc irozkurczając ciało. Żyją wglebie iżywią się szczątkami roślin. Drążąc wglebie korytarze, spulchniają ją isprawiają, że dostają się do niej woda ipowietrze (także do warstw położonych bardzo głęboko). Dżdżownice oraz inne organizmy glebowe biorą więc udział wtworzeniu gleb.

Przykłady pożytecznych gatunków podziemnej fauny:

Działania organizmów glebowych:

• usuwają zamierające korzenie, nie dopuszczając do rozwoju chorób, takich jak zgnilizna lub zgorzel korzeni, nie atakują zdrowych części,

• enzymy trawienne zawierają substancje, które działają podobnie do antybiotyków,

• wzrost roślin jest szybszy,

• kondycja roślin jest lepsza,

• regulują odczyn gleby,

• usuwają ze środowiska zanieczyszczenia, wgłównej mierze metale ciężkie. Wije ikrocionogi mają umiejętność przerabiania takich związków chemicznych na całkowicie nieszkodliwe dla ludzi.

R1O10btFTPtnp

Doświadczenie 1

Problem badawczy

Czy bytowanie dżdżownic wglebie ma wpływ na jej strukturę?

Hipoteza

Hipoteza 1

Hipoteza 1

Bytowanie dżdżownic wglebie nie wpływa na jej strukturę.

Hipoteza 2

Hipoteza 2

Struktura gleby zmienia się dzięki bytowaniu wniej dżdżownic.

Co będzie potrzebne

• 2 duże słoiki lub 2 plastikowe butelki obcięte od góry izmałymi otworkami po bokach,

• kubek opojemności pół litra,

• sito odość dużych oczkach,

• pół litra piasku,

• pół litra ziemi ogrodowej,

• 8‑12 zbutwiałych liści,

• gotowane warzywa,

• 5 dżdżownic,

• folia zkilkoma otworami do zakrycia butelek.

Próba kontrolna:

• Pojemniki zziemią, piaskiem, liśćmi iwarzywami bez dżdżownic.

Próba badawcza:

• Pojemniki zziemią, piaskiem, liśćmi iwarzywami zdżdżownicami.

Instrukcja

1. Wdwóch dużych słoikach umieść po jednej warstwie ziemi, gotowanych warzyw ipiasku (każda po ok. 3 cm grubości), całość mocno nawilż iubij. Na wierzch połóż kilka opadłych liści.

2. Do jednego ze słoików włóż kilka dżdżownic.

3. Oba słoiki przykryj, po czym odstaw wzacienione, spokojne miejsce, np. na szafę.

4. Codziennie sprawdzaj wilgotność ziemi iwrazie potrzeby dolewaj nieco wody. Obserwuj inotuj, jakie zaszły zmiany. Odpowiedz, czy po dwóch tygodniach wobu słoikach widoczne są jeszcze poszczególne warstwy ziemi ipiasku.

RPyAgyyCnVaP8

Wyniki: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).

Wskazówki iklucze odpowiedzibluzewhite

RnsnYWMjflUiD

Ciekawostka

Największym owadem żyjącym wglebie na terenie Polski jest turkuć podjadek. Owad ten osiąga nawet ponad 6 cm długości. Żyje pod ziemią, gdzie drąży korytarze. Turkuć podjadek dawniej był uważany za szkodnika, ponieważ podgryza korzenie roślin (stąd nazwa).Jednak zjada on także wiele innych organizmów glebowych, które mogą szkodzić naszym uprawom.

RTsPE3hUcIKhF

3. Gleby wPolsce

Wiemy już, jakie są warstwy gleby. Ich skład igrubość zależy m.in. od skały macierzystej, warunków powstawania itowarzyszącej im roślinności. Do najczęściej spotykanych należą:

Przekrój przez glebę nazywa się profilem glebowymprofilem glebowym. Rysunki poniżej przedstawiają profile wybranych gleb występujących wPolsce.

RigN4eYzCK4Tn

R1AFx7Gh16e47

R1BKeLYOymnXL

R18DpycWu9EWy

R15YQlPplSGS7

R1NQZSwNMGJYg

Podsumowanie

• Gleba składa się zokruchów skał, powietrza, wody oraz roślin, zwierząt, grzybów iich obumarłych szczątków.

• Na powstawanie irozwój gleb znaczny wpływ mają organizmy glebowe, wtym dżdżownice.

• Działalność podziemnej fauny jest bardzo istotna dla kondycji gleb. Zwierzęta te zapobiegają zakażeniom usuwając zamierające korzenie, regulują odczyn gleby, poprawiają wzrost roślin oraz usuwają zanieczyszczenia zgleby.

• WPolsce występują różne rodzaje gleb, m.in. bielicowe, brunatne, lessowe, mady iczarnoziemy. Największą powierzchnię Polski zajmują gleby brunatne, które są glebami średnio żyznymi, natomiast najbardziej żyznymi glebami są mady.

Praca domowa

Słownik

Zadania